Ter plekke: Deltawerk in Zuid-Holland

Vlak bij de Sophiapolder in het Zuid-Hollandse Hendrik-Ido-Ambacht ligt een oude scheepswerf die amper nog gebruikt wordt. En naast wat vergeten gereedschappen en kranen, liggen daar ook twee bijzondere woningen.

Tekst & foto’s Renate Meijer

Ik heb een afspraak met Mimi Smits. Ze bewoont een van de twee ‘boten’ die ik bezoek in Hendrik-Ido-Ambacht, aan de oever van de Rietbaan. Tussen aanhalingstekens, want de een drijft niet meer, en de ander is eigenlijk niet eens een boot.

De navigatie kent het doodlopende weggetje ernaartoe niet en uitgerekend op deze dag wordt het enige toegangsweggetje dáárnaartoe geasfalteerd. Precies tot aan de Noordpark, waar ik moet zijn. Gelukkig komt Mimi me al tegemoet, met hond Luca en rollator. Ze weet allerlei paadjes door het bos en via een omweg staan we opeens voor het hek van een oude scheepswerf. Privéterrein. Het ziet er verlaten uit. De werf is niet meer actief in gebruik, maar heel af en toe gebeurt er nog iets, en er ligt nog van alles op en voor de kant.

Er hangen 3 brievenbussen aan het hek: een van de scheepswerf, een van Mimi Smits en een van haar buurman Jan Gijsbers en zijn vrouw Selma. Mimi woont in een controlekamer die ooit op een drijvend platform stond: de Jan Heijmans, ontworpen voor de aanleg van de Deltawerken. De controlekamer is 40 meter lang en bijna 5 meter breed, heeft maar liefst 31 ramen en stond ooit vol apparatuur. Nu is het Mimi’s thuis. Al 28 jaar.

Jan Heijmans

Toen de Oosterscheldekering werd aangelegd, waren er geen geschikte bouwschepen voorhan-den. Die werden daarom speciaal voor de Delta-werken ontworpen. De Jan Heijmans was gespecialiseerd in het plaatsen van de ‘matten’: met zand en grind gevulde kunststof matten die op de zeebodem werden gelegd. Het schip was verantwoordelijk voor het vullen van de gaten tussen die matten.

Lekker veel waterverkeer

Het hele gebied is van de Domeinen en wordt al 45 jaar gepacht door familie van Mimi. Al 10 jaar horen ze van hogerhand dat het gebied opnieuw ingericht gaat worden en dat ze moeten verdwijnen, maar tot nu toe gaan de bouwplannen steeds niet door: de ene na de andere aannemer gaat failliet. Mimi maakt zich er niet zo druk om. Ze loopt sinds haar rugoperatie weliswaar met een rollator en zoekt daarom af en toe wel naar een appartement, maar ze geniet eigenlijk nog te veel van de 160 vierkante meter die ze hier tot haar beschikking heeft. Pal voor de deur de Rietbaan (een zijtak van de daarachter gelegen rivier de Noord), geen aanlegsteigers (‘Gelukkig niet, zeg!’) en lekker veel waterverkeer – voor een schipperskind als Mimi is dat puur genieten. Dat doet ze trouwens ook van de vogels, de ganzen en van de vossen die ze af en toe voorbij ziet schieten op het terrein.

Veredeld kamperen

Terwijl Mimi koffiezet, sta ik buiten in de tuin. Vanaf de verderop gelegen jachthaven aan de Rietbaan komt een sleepboot aangevaren. Hij buigt vlak voor me af naar de druk bevaren scheepvaartroute Rotterdam-Antwerpen op de Noord en ik luister naar het geluid van de ronkende motor. Klinkt indrukwekkend. Maar als hij voorbij is, is het weer stil – en dat klinkt nóg indrukwekkender. Wat een rust hier, zo pal tegen de industrie van Dordrecht aan. Ongelooflijk.

Dat gevoel van rust sluit wel aan bij hoe Mimi haar woonsituatie beschrijft als we even later samen aan de koffie zitten: ‘veredeld kamperen’. Het gas zit in flessen, ze kookt elektrisch en de verwarming is oliegestookt – ze verbruikt zo’n tweeduizend liter per winter. Helaas is de dubbele beglazing op sommige plaatsen lek, waardoor het uitzicht hier en daar een beetje wazig is. Maar dan nog. Ze woont hier nu vijftien jaar alleen en heeft alles wat ze zich kan wensen.

Polderlopen

Ik begrijp wel wat Mimi zo fijn vindt aan deze plek. Pal voor de deur ligt de Sophiapolder, een eiland van 77 hectare dat de Alblasserwaard met de Hoeksche Waard verbindt. Ergens in de veertiende eeuw is het ontstaan door verzanding in de Noord, en omstreeks 1850 werd een van de zandbanken ingepolderd en vernoemd naar de vrouw van koning Willem III. Aan het begin van de twintigste eeuw kwam de polder in agrarisch gebruik, en op de Rietbaan ontstond een scheepssloperij, die voor enorm veel vervuiling zorgde. Mede daarom werd in 1996 besloten dat de Sophiapolder weer natuur zou worden – ook ter compensatie van de aanleg van de Betuwelijn, die op zo’n 25 meter diepte onder de polder door gaat.

De scheepswrakken werden opgeruimd en de bodem werd gesaneerd, waardoor een uniek gebied ontstond dat tegenwoordig vrij toegankelijk is voor bezoekers. Er vaart een pontje af en aan, en over de vlonders kun je er naar een mooie vogelkijkhut wandelen. Vanuit daar geniet je van het in- en uitstromende water en de bijzondere natuur die erbij hoort – vogelliefhebbers kunnen er hun hart ophalen. Bij laag water valt het gebied droog, en kun je er zelfs wadlopen. Of nou ja, polderlopen in dit geval.

‘Dat witte ding’

Als de wind haar kant op staat, hoort Mimi mensen op het Sophia-eiland soms praten over ‘dat witte ding aan de overkant’. ‘Water draagt ver – dat realiseren landrotten zich nooit,’ zegt ze. ‘En soms komen er zomaar mensen aanfietsen die zeggen dat ze benieuwd waren naar wat ze vanaf het eiland zagen. Die moeten hier dan keren, want hier stopt het. De mens blijft een nieuwsgierig ding.’

Naast ‘dat witte ding’ staat het schip van buurman Jan: een stalen ponton van 23 bij 6 en 1,80 meter hoog. Hij plaatste zelf een stalen binnenwerk en een houten opbouw en dreef al in 1974 vóór zijn huidige deur. Door het drukke scheepsverkeer en de bijbehorende golfslag heeft hij het schip na een paar jaar op de kant gelegd – stukken rustiger. Ik mag even binnenkijken en stap via de toegangstrap een ruime woning binnen. Met mijn hang naar uitzicht zou ik meteen die coniferen omzagen, maar Jan is eraan gewend, en zijn vrouw ook.

Verboden toegang

Voor mijn terugreis naar de auto nemen we een andere route – de asfalteringsmachine staat pal voor ‘ons’ weggetje. Maar goed dat hier geen gezinnen met kinderen en bijbehorende volle agenda’s wonen. Bij het enige overgebleven paadje in het bos staat een bord: verboden toegang – vallende takken. Mimi trekt zich er niks van aan; onverschrokken duwt ze haar rollator door de bosjes en struiken, en ze sjort het ding zelfs over afgewaaide takken. Ik schuifel met een glimlach achter haar aan. Zie je wel, denk ik. Waterbewoners zijn écht een ander soort.

Woon je ook op een bijzondere plek? Mail naar redactie@vlotmagazine.nl.